“Chương trình phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam vẫn đang đứng trước rất nhiều thách thức. Đáng chú ý, dịch HIV đang được phát hiện chủ yếu trong nhóm tuổi trẻ, và có xu hướng tiếp tục tăng nhanh trong nhóm này…”
Theo thống kê của Bộ Y tế cả nước hiện có tới khoảng 249.000 người nhiễm HIV đang sống trong cộng đồng. Trong năm 2023, cả nước ghi nhận 13.445 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính, 1.623 trường hợp tử vong, số người nhiễm HIV đang còn sống là 234.220 trường hợp (ước tính 5% trong số này là trùng lặp); tổng số người nhiễm HIV tử vong lũy tích là 114.195 trường hợp. Trong số xét nghiệm phát hiện mới HIV năm 2023, có 84,28% là nam giới và lây nhiễm qua đường tình dục là 80,8%.
Về phân bổ số ca xét nghiệm phát hiện mới theo địa bàn cả nước, cao nhất là tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (33%) và TP. HCM (23,5%), khu vực Đông Nam Bộ là 21%, khu vực miền núi phía Bắc chiếm 9%, khu vực Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ và đồng bằng sông Hồng mỗi khu vực chiếm 4% đến 7%, khu vực Tây Nguyên thấp nhất (3%).
Tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm phụ nữ bán dâm được khống chế ở mức thấp (dưới 3%) trong nhiều năm. Tỷ lệ này ở nhóm tiêm chích ma túy là 9,03%, và duy trì ổn định trong vài năm gần đây.
Tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) tăng lên một cách đáng lo ngại. Một số địa phương, tỷ lệ người nhiễm HIV là MSM chiếm đến 50-70% tổng số các trường hợp nhiễm HIV được phát hiện.
Theo Bộ Y tế, dịch HIV/AIDS có xu hướng giảm chững lại, số người nhiễm HIV phát hiện mới từ nhóm nghiện chích ma túy, phụ nữ bán dâm và vợ, chồng của nhóm này có xu hướng giảm.
Tuy nhiên, Chương trình phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam vẫn đang đứng trước rất nhiều thách thức. Dịch HIV đang được phát hiện chủ yếu trong nhóm nam giới trẻ tuổi từ 15-30, đặc biệt là nhóm nam quan hệ tình dục đồng giời (MSM) và có xu hướng tiếp tục tăng nhanh trong nhóm này.
Nam quan hệ tình dục đồng giới, và người chuyển giới nữ là những nhóm đối tượng nhiễm HIV chủ yếu ở Việt Nam hiện nay. Toàn quốc tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm này chiếm tới xấp xỉ 60% số trường hợp nhiễm HIV được phát hiện, có những địa phương báo cáo có tới hơn 80% người nhiễm HIV được phát hiện trong năm qua là thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Đáng chú ý, dịch đang lây lan nhanh ở các tỉnh khu vực phía Nam và các thành phố lớn, nơi tập trung nhiều khu công nghiệp và các trung tâm giáo dục. Cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV khó kiểm soát trong nhóm MSM do các yếu tố liên quan di biến động giữa các tỉnh, thành phố và hành vi quan hệ tình dục không an toàn, chưa có biện pháp can thiệp hiệu quả, phụ thuộc nhiều về yếu tố khách quan.Trong khi đó, độ bao phủ của các dịch vụ cũng chưa đáp ứng được các mục tiêu mà chúng ta kỳ vọng. Những thách thức này đang đòi hỏi cả hệ thống chính trị cần phải quyết tâm, cùng hành động để vượt qua. Bên cạnh đó, tình hình nghiện ma túy tổng hợp có xu hướng gia tăng, nhưng chưa có giải pháp can thiệp, dự phòng và điều trị đặc hiệu.
Nhận thấy thách thức về tình hình dịch HIV/AIDS đang có những thay đổi, thách thức mới về nhóm nguy cơ cao mới nổi, Bộ Y tế đã triển khai, và duy trì tích cực các hoạt động dự phòng lây nhiễm HIV nhằm hướng tới mục tiêu Chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Một trong những hoạt động đó là Chương trình điều trị Dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP).
Việt Nam là quốc gia dẫn đầu Châu Á – Thái Bình Dương về điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV năm 2023, góp phần giảm nguy cơ lây nhiễm HIV. Việt Nam hiện đã triển khai PrEP tại 2019 cơ sở y tế nhà nước và tư nhân ở 2019 tỉnh, thành phố. Năm 2023 đã điều trị PrEP cho 67.183 khách hàng (đạt 122% so với chỉ tiêu 55.000 khách hàng năm 2023) tại các phòng khám cố định, lưu động và TelePrEP; số khách hàng duy trì PrEP trên 3 tháng liên tiếp đạt 77,7%; 81% số khách hàng sử dụng PrEP là MSM.
Tại Việt Nam hiện có 210 cơ sở PrEP cung cấp dịch vụ tại 29 tỉnh thành phố. Danh sách được cung cấp theo đường link bên dưới:
https://vaac.gov.vn/upload/danh-sach-210-phong-kham-prep.xlsx?v=1.0.0
VNP+ Tổng hợp và biên soạn
Số liệu tham khảo từ Bộ y tế
